Wijngebieden

Zuid-Afrika is één van de mooiste wijnlanden ter wereld. Zeer dynamisch en spannend, waarbij het wijngaardareaal lichtelijk afneemt, maar neemt de kwaliteit fors toe. Belangrijke ontwikkelingen zijn niet alleen het ontginnen van nieuwe terroirs, het aanplanten van experimentele wijngaarden en het herontwikkelen van historische ‘old vines’ wijngaarden. Mede hierdoor zijn de Zuid-Afrikaanse wijnen niet alleen beter, maar ook authentieker dan ooit.

Méthode Cap Classique-producenten zijn de eerste om Chardonnay en Pinot Noir te oogsten uit verschillende gebieden van de Kaapprovincie. Chardonnay voor Cap Classique wordt eerder in januari geoogst om zeker te zijn van een lagere alcoholgehalte daar deze wijn een tweede gisting moet ondergaan om het sprankelende karakter te garanderen. De grootste uitdaging komt van ongelijke rijpheid, vooral in Stellenbosch Chardonnay. Dit is een terugkerend thema met zowel Chardonnay als Shiraz vanwege ongunstige omstandigheden tijdens de bloei.

De oogst is zelden een soepele vooruitgang die begint in het midden van januari, maar die afhangt van de rijpingssnelheid van de bessen. Vanwege de extreme droogtecondities van de afgelopen vier jaar is het rendement gedaald.

De oogst van de chenin blanc wordt gevolgd door de sauvignon blanc en de pinotage. Shiraz, Semillon, Merlot en Cabernet Franc staan op de lijst die normaal gesloten wordt met de oogst van de cabernet sauvignon.

De Kaapse wijnindustrie en haar historische domeinen vormen één van de grootse troeven van het land. De eerste druifplanten, afkomstig uit Frankrijk, Duitsland, Spanje en Oost-Europa, werden in 1655 in de Kaap gebracht. Een paar jaar later, op 2 februari 1659, schreef Gouverneur Van Riebeek: “Vandaag voor het eerst, dankzij God, hebben de Kaapse druiven wijn geschonken.”

Stellenbosch is een belangrijk centrum voor de Zuid-Afrikaanse wijnbouw. Stellenbosch is vooral aantrekkelijk vanwege de vele huizen in Kaaps-Hollandse stijl. Met name de Dorpsstraat is schilderachtig te noemen met o.a. Oom Samie se winkel. De vele eiken bomen zijn een overblijfsel van de grote behoefte aan eikenhout in de begintijd van de wijnboerderijen. De van oorsprong Europese wijnboeren waren namelijk gewend hun wijnvaten van eikenhout te maken. Stellenbosch wordt daarom ook wel ‘Eikenstad’ genoemd. Omdat de eiken door het Zuid-Afrikaanse klimaat veel sneller groeiden dan in Europa, bleek het eikenhout al snel te sponzig, en dus ongeschikt, om wijnvaten van te maken.

Er is een onvermelde regel in de wijnlanden. Doe niet teveel moeite om een wijnmaker lastig te vallen tijdens de oogst, zelfs als deze rond Valentijnsdag valt. In feite, kijk niet naar één, adem niet eens in de buurt van één, vermijd dat uw dag zou eindigen in een roestvrij stalen vat.

Zuid-Afrika is in ongeveer 50 regio's, districten en wards onderverdeeld. Als kwaliteitsaanduiding geven zij enkel aan hoe groot het areaal waaruit de druiven afkomstig zijn. Bijvoorbeeld een wijn uit de Coastal Regio kan druiven uit een straal van bijna 200 kilometer bevatten. Een district en zeker een ward beperken zich echter tot kleinere afgebakende arealen. De meeste wijngaarden liggen in de West-Kaap dichtbij de kust, maar wijn wordt ook geproduceerd in de wat noordelijke en oostelijke gelegen drogere streken. Bijvoorbeeld in Klein Karoo, Olifantsrivier en Oranjerivier.

De indeling van de wijnregio's in Zuid-Afrika is wel verschillend van de voor Europeanen meer herkenbare AOC gebieden zoals bijvoorbeeld in Frankrijk. In Zuid-Afrika spreekt men in de eerste plaats over een herkomstplaats. Een herkomstplaats kan eender welk afgebakend gebied zijn. Er worden vier mogelijke herkomstbenamingen erkend. Vooreerst hebben we een "estate", zoals Rust & Vrede. Dit is de kleinste plaats van herkomst. De wijnen hiervan worden aangegeven met de benaming "estate wine". Voorwaarde is uiteraard dat de wijn van één estate moet komen met eigen productie en eigen wijngaarden.

Een tweede herkomstplaats in een "ward" zoals Constantia & Franschhoek. Een ward is een verzameling van een aantal verschillende domeinen en vormt gewoonlijk een onderdeel van een district. Bij het vastleggen van de “wards” is men uitgegaan van strenge voorwaarden aangaande bodemgesteldheid, ecologische factoren en klimaat om zo te komen tot wijnen met een uitzonderlijk karakter.

Paarl, Robertson en Stellenbosch noemt men een “district” wat dan als derde herkomstplaats voorkomt. Voor een district gelden dezelfde criteria als deze voor een ward maar het gebied is veel groter wat leidt tot een grotere diversiteit.

Tenslotte is een "region" een vierde herkomstbenaming, zoals Coastal Region. Een region is een combinatie van districten of delen van districten. Dit geeft de producent de mogelijkheid om wijnen te maken van druiven die afkomstig zijn uit verschillende districten en zo toch een herkomstbenaming mee te geven.

De Kaapse wijngebieden

De wijngebieden van Zuid Afrika

naar andere wijngebieden

De vruchtbare Breederivier Vallei is omringd door bergen en is de grootste wijnproducerende regio in de Westkaap. De naam werd afgeleid van de Breede Rivier die met zijn lengte van 310 kilometer, één van de belangrijkste rivieren is in de Westkaap. Gevoed door de waterstromen uit de bergen vormt de Breede Rivier een ware waterbron voor de wijngaarden in dit warme en droge gebied met zanderige doch vruchtbare bodems. De Indische Oceaan zorgt ’s nachts voor een koele bries die over de wijngaarden gaat. Dit gebied is de thuisbasis van een 30 tal wijnhuizen en strekt zich uit van Gouda in het westen en McGregor in het zuiden, tot Montagu in het oosten en de Karoo in het noorden. Worcester en Robertson zijn de belangrijkste steden in het gebied. Zij vormen tevens ook samen met Swellendam de wijndistricten van de regio De alombekende Route 62 baant zich een weg langs de vallei en vormt de verbinding met de Kleine Karoo. Robertson wordt ook wel de 'vallei van wijn en rozen' genoemd, dit omdat er langs veel wijngaarden rozen zijn aangeplant. In het gebied waren vroeger veel coöperaties actief, maar tegenwoordig zijn er ook steeds meer individuele wijnproducenten.

Breederivier Vallei

De Coastal Region is de meest bekende wijnstreek van Zuid Afrika. Het bestaat uit beroemde districten als Constantia, Durbanville, Paarl, Stellenbosch, Swartland en Tulbagh. Binnen deze Regio liggen een aantal belangrijke Wards zoals Constantia en Franschhoek. Het mediterrane klimaat zorgt in dit gebied voor uitstekende omstandigheden en bevordert de druiventeelt. Het is er zonnig en warm, maar zelden extreem. De oceaan brengt verkoeling en regenbuien zorgen geregeld voor de nodige irrigatie. In de rest van het land is het vaak te warm voor wijnbouw. De eerste echte kwaliteitswijnen uit de streek waren versterkte zoete wijnen: witte port en sherry. De productie hiervan begon halverwege de 17e eeuw.

Coastal Region

Constantia

Constantia met zijn alom bekende Constantia vallei, waar Simon van der Stel zijn boerderij stichtte, is vanuit historisch perspectief een belangrijke wijnregio die nog steeds kwaliteitsvolle witte wijnen voortbrengt. Uit deze streek komt de dessertwijn die in de 19e eeuw zo populair was.

Er zijn vijf estates (Buitenverwachting, Constantia Uitsig, Klein Constantia, Groot Constantia en Steenberg) in de ward die allen de traditie om uitstekende wijnen te maken, voortzetten.

De wijngaarden liggen tegen de hellingen van de Constantia-berg, een uitloper van de Tafelberg, met aan de andere zijde Kaapstad aan zijn voet. De wijnstokken profiteren van de schaduw van de 600 meter hoge berg in de middag en van de koele zeewind uit False baai. Er is voldoende neerslag zodat irrigatie niet nodig is.

Met name de druivenrassen cabernet sauvignon, sauvignon blanc, chardonnay en muscat de Frontignan voldoen in dit kleine wijngebied uitstekend. Verder vinden we er ook kwaliteits-wijnen van de cabernet franc, merlot, pinot noir, pinotage, semillon en shiraz.

Een paar kilometers ten noorden van Kaapstad ligt het wijngebied Durbanville. Deze plaats werd in 1836 genoemd naar de toenmalige gouverneur van de Kaap, Sir Benjamin D'Urban. Evenals in Constantia zijn de wijngaarden hier gelegen op de berghellingen en profiteren ze van de ideale omstandigheden voor het maken van een hoge kwaliteitswijnen, voornamelijk rood. De koele zeebries van de Atlantische Oceaan en van False baai matigt de zomerhitte en zorgt voor een droge atmosfeer, die het risico voor schimmels en ziektes beperkt.

Vooral de druivenrassen cabernet sauvignon, chardonnay, merlot en sauvignon blanc gedijen er goed.

Durbanville

Franschhoek

Franschhoek, gelegen in één van de mooiste valleien van de Kaapprovincie, wordt aan drie zijden geflankeerd door hoge, majestueuze bergen. Spectaculaire wijngaarden bestrijken sinds meer dan 300 jaar de omliggende berghellingen. Dit is een vallei met een rijke geschiedenis gecentreerd rond een pittoresk dorpje van vriendelijke, gastvrije mensen.

Na de herroeping van het Edict van Nantes in Frankrijk in 1685, toen het protestantisme werd verboden, ontvluchtten honderden zogenaamde Hugenoten hun vaderland, waarvan 277 arriveerden per schip bij Kaap de Goede Hoop. Zij brachten hun eeuwenoude Franse wijn- en eetcultuur mee en vestigden zich in de toenmalige Olifantshoek (Elephant's Corner) - zo genoemd vanwege de grote olifanten kuddes die in het gebied rondzwierven. Kort nadat ze zich hier vestigden, werd het gebied bekend als "Le Quartier Français" later Franschhoek genoemd. De meeste landgoeden en boerderijen hebben nog steeds Franse namen. De Franschhoek vallei maakt officieel onderdeel uit van Paarl. Dit erfgoed leeft op vandaag met de Hugenoten monument die trots op de top van het dorp. De wijnen uit deze ward zijn van een aanzienlijke kwaliteit en hebben een breed scala aan stijlen door de grote verscheidenheid van de bodem en de relatief hoge regenval.

Klein Karoo loopt van Montagu in het westen tot Oudtshoorn in het oosten. Dit wijngebied is het verst van de Kaap afgelegen. De meeste wijngaarden liggen in de nauwe riviervallei, tussen de bergketens Outeniqua, Langeberg en Swartland. Hoewel Klein Karoo voornamelijk brandy en versterkte wijnen (type portwijn) produceert worden er steeds meer en meer natuurlijke wijnen geïntroduceerd. De oogstopbrengsten zijn relatief laag.

Er heerst een extreem klimaat met warme zomers, weinig regenval en koude winters. Er is voldoende water voor irrigatie aanwezig in dit uitgestrekte gebied.

Overberg ligt tussen het Hottentotten gebergte en de zuidkust aan de Atlantische Oceaan. Het is het zuidelijkste en koelste omschreven wijngebied. Letterlijk betekent Overberg "over de bergen". In Overberg ligt Kaap Agulhas, de zuidelijkste punt van Zuid-Afrika,. Het koele zeeklimaat en het relatief lage aantal zonuren door de directe nabijheid van de bergen, zorgen voor een late rijping van de druiven met een beperkte oogstopbrengst als gevolg. Het gebied omvat de twee Wards Elgin en Walker Bay.

Vooral de rassen chardonnay, pinot noir, pinotage en sauvignon blanc voldoen hier uitstekend. Zij produceren elegante, klassieke en karaktevolle kwaliteitswijnen.

Olifantsrivier

Het wijngebied Olifantsrivier strekt zich uit van Citrusdal in het zuiden tot Lutzville in het noorden. Deze streek wordt in het westen en het oosten begrensd door respectievelijk de Westkust en het Cedergebergte. De wijngaarden liggen langs de Olifantsrivier over een lengte van ruim 150 kilometer. De zomers zijn er relatief warm en er valt weinig regen. De bodem varieert van zandgrond tot rode klei. Het gebied omvat de wards Vredendal, Spruitdrift, Lutzville Vallei en Koekenaap.

Paarl

Klein Karoo

Robertson

Swartland is gelegen in de Coastal Region en is het noordelijkste wijngebied van de kuststreek. Het ligt ten noorden van Durbanville en Paarl en is een wettelijk omschreven wijndistrict.

Dit ten noorden van Kaapstad gelegen gebied is belangrijk voor de landbouw aan tarwe. De neerslag is er zeer licht, zodat irrigatie van de wijnarealen meestal nodig is. Swartland heeft een zeer afwisselende bodemgesteldheid. Zowel graniet, leisteen als zandsteen komen voor.
Het klimaat is zeer warm en droog De oogstopbrengst is in Swartland de laagste in Zuid-Afrika, de kwaliteit is daarentegen uitstekend. De druifbessen zijn kleiner dan elders, maar hebben een hoge fruitconcentratie en rijke aroma's. Swartland staat met name bekend om zijn diepgekleurde rode wijnen met een rijk fruitig bouquet en zijn zeer mooie portwijnen.

Stellenbosch, de tweede oudste stad van Zuid-Afrika, vormt het centrum van de Kaapse wijngebieden. Vier bergketens vormen een indrukwekkende achtergrond en lopen af in golvende, met wijngaarden bedekte heuvels, die uiteindelijk naar het westen en zuiden, in de richting van de zee, overgaan in een vlak landschap. Dit wijngebied vertegenwoordigt vijftien procent van Zuid-Afrika's totale wijnaanplant.

Deze universiteitsstad werd genoemd naar zijn stichter, Simon Van der Stel, ligt in het centrum van het gebied. Het district herbergt de meeste topdomeinen. Er zijn verschillende subregio’s en de geologische bodem is er vrij complex. De granieten gebaseerde gronden in het oosten zijn in het bijzonder geschikt voor de productie van fijne rode wijnen, terwijl de zandstenen bodem in het westen het beste geschikt is voor witte druivenrassen.

Het heuvelachtige landschap wordt door Helderberg aan de ene kant en Simonsberg aan de andere kant begrensd. De wind krijgt van over zee vrij spel om de wijngaarden af te koelen. Temperaturen lopen hoog op in de zomermaanden.

Het wijngebied produceert prachtige wijnen van bijna alle edele druivenrassen zoals cabernet franc, cabernet sauvignon, chardonnay, merlot, pinotage, sauvignon blanc en shiraz, Stellenbosch is vooral bekend om de hoge kwaliteit van rode blend wijnen, waarvan de meeste gerijpt worden op eikenhout.

Het district Robertson, op ongeveer 120km ten oosten van Kaapstad, is gelegen in de Breederivier Vallei en behoord tot de Breedrivier Region. In het westen wordt Robertson begrensd door Worchester en in het noorden door de Langeberg. Robertson kent 10 Wards. Het klimaat is zeer warm en droog. De schaarse regenval maakt irrigatie vanuit de Breederivier vaak noodzakelijk. De zuidoostelijke bries van de Indische Oceaan zorgt ’s nachts voor de noodzakelijke koelte in de wijngaarden.

Swartland

Tulbagh

Op 122 km ten noordoosten van Kaapstad en ten noorden van Paarl vinden we het klein wettelijk omschreven wijndistrict Tulbagh. Tulbagh heeft bijgevolg een eigen herkomstbenaming "Wine of Origin Tulbagh". Gezien Tulbagh deel uitmaakt van de Coastal Region kan ook de herkomstbenaming "Wine of Origin Coastal" voorkomen.

De Voortrekkers vestigden zich in 1743 in Tulbagh, wat schitterend gelegen in de Breederivier vallei en geheel omgeven door bergen, in het noorden Winterhoekberg, in het oosten Witzenberg en in het westen Obiquaberg.

Op 29 september 1969 beefde de aarde in Tulbagh met als gevolg dat vele historische gebouwen er verwoest werden. Het stadje diende praktisch volledig terug opgebouwd te worden. Vele huizen zijn er in Kaap-Hollandse of Victoriaanse stijl opgetrokken en zijn nu geklasseerde gebouwen. Het is dan ook meer dan de moeite waard om er een bezoek te brengen. Als je op zoek bent naar de lekkere lokale keuken is Paddegang (in de kerkstraat), een absolute aanrader.

Walker Bay ligt in het grote Overberg gebied aan de koele Whale Coast ten zuiden van Kaapstad en heeft een paar wijnproducenten die stijlvolle chardonnay, pinot noir en sauvignon Blanc wijnen maken.

Verschillende bedrijven uit Paarl en Stellenbosch betrekken hun druiven uit de Walker Bay regio. De wijngaarden van Elgin (vooral bekend om zijn appelteelt) zijn omgeven door hoge bergen zodat ze de wind van zee, die voor een natuurlijke afkoeling zorgt, goed kunnen opvangen. Daarnaast liggen ze op vrij grote hoogte van gemiddeld 400 tot 500 meter met een steenachtige bodem met genoeg klei en leem om het water vast te houden. Deze natuurlijke extra koelte gebeurd vooral in de nachtelijke uren. Het koele klimaat maakt het gebied bij uitstek geschikt voor de aanplant van druivensoorten zoals chardonnay, pinot noir en sauvignon blanc, die normaal gedijen onder gematigde omstandigheden. De wijngaarden zeer geschikt voor de productie van zeer fraaie zoete wijnen.

Walker Bay

Het wijndistrict Worcester ligt in de Breederivier Vallei en is aan drie zijden omgeven door bergketens. In het oosten grenst het district aan Robertson. Worcester omvat vijf wards: Nuy, Goudini, Slanghoek, Scherpenheuvel en Aan-de-Doorns. Deze streek, ten oosten van Paarl, levert jaarlijks bijna een vierde van Zuid-Afrika´s totale druivenproductie. Worcester is een ward van de Breederiver Valley Region. Vele druiven worden er traditioneel gebruikt voor de productie van brandewijn van kwaliteit o.a. bij de KWV Brandewynkelder. Men produceert er voornamelijk chenin blanc wijnen, alhoewel men meer nobele druivenrassen zoals chardonnay aanplant.

De samenstelling van de bodem van kalk, klei en zand alsook de microklimaten in de diverse riviervalleien verschillen aanzienlijk van elkaar. Het klimaat is er voornamelijk warm met veel vroege ochtendmist.

Worcester

Overberg

Stellenbosch

Paarl dankt zijn benaming aan de reusachtige ronde rotsen, ‘Parel’ genaamd, die rondom de stad glimmen na een regenbui. Paarl ligt op amper 50 km van Kaapstad en is één van de belangrijkste wijnproducerende regio’s met de meest prestigieuze wijnproducenten en meest progressieve coöperaties.

Een typisch Mediterraan klimaat met een gemiddelde jaartemperatuur van 21°C maakt dit een geschikter gebied voor rood dan wit. De jaarlijkse neerslag bedraagt ongeveer 650 millimeter en is voldoende om alleen in extreme omstandigheden irrigatie toe te passen.

De bodemsoorten kunnen onderverdeeld worden in drie hoofdsoorten: Tafelberg zandsteen bij de Bergrivier, granietbodem in de nabijheid van Paarl zelf en verweerde leisteen het noordoosten. Men verbouwt er een grote verscheidenheid aan druiven, waarvan cabernet sauvignon, chardonnay, chenin blanc, pinotage en sauvignon blanc het meeste potentieel bezitten voor export.